Sau cuộc suy thoái toàn cầu trong những năm 1970, thuật ngữ Stagflation đã trở nên phổ biến hơn. Tuy nhiên, sau đó, nó đã ít được đề cập bởi các nhà kinh tế và nhà hoạch định chính sách, có thể là vì Stagflation ám chỉ một trạng thái kinh tế cực kỳ tồi tệ. Gần đây, đặc biệt sau khi căng thẳng giữa Nga và Ukraine tăng cao, thuật ngữ Stagflation lại được tìm kiếm nhiều hơn. Các nhà phân tích kinh tế cũng đưa ra nhiều nhận định về khả năng xảy ra Stagflation ở nhiều quốc gia liên quan đến xung đột này.
Trong chuyên mục Cafe FX lần này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về các vấn đề liên quan đến Stagflation và những chuẩn bị cần có cho nhà đầu tư tài chính trong trường hợp Stagflation xảy ra thực sự.
Xem thêm bài viết : Cách giao dịch đơn giản trên cặp tiền chéo EUR/JPY
Stagflation là gì?
Có nhiều cách để dịch thuật ngữ Stagflation sang tiếng Việt như “lạm phát kèm suy thoái”, “lạm phát đình trệ”, “trì lạm”, “đình lạm” và tất cả đều ám chỉ tình trạng kinh tế mà tăng trưởng chậm kèm theo lạm phát cao. Tăng trưởng kinh tế chậm thể hiện qua tỷ lệ thất nghiệp cao hoặc giảm GDP, trong khi lạm phát là sự tăng giá không kiểm soát của hàng hóa.
Thông thường, một nền kinh tế sẽ trải qua một trong hai trạng thái trên, tức là tăng trưởng âm hoặc lạm phát cao. Tốc độ tăng trưởng quá nhanh thường dẫn đến lạm phát, và trong trường hợp đó, các nhà hoạch định chính sách tập trung vào kiềm chế lạm phát. Khi nền kinh tế đang tăng trưởng âm, họ sẽ tập trung vào kích thích tăng trưởng kinh tế. Khi cả hai tình trạng này xảy ra đồng thời, việc áp dụng biện pháp để cứu vãn một tình trạng có thể làm tăng tổn thất cho tình trạng còn lại. Do đó, nếu một quốc gia rơi vào tình trạng Stagflation, điều tồi tệ nhất có thể xảy ra là một cuộc khủng hoảng tài chính lớn hơn.
Tại sao Stagflation là điều tồi tệ nhất?
Stagflation được cho là điều tồi tệ và không có quốc gia nào muốn nền kinh tế của họ trải qua trạng thái đó, và điều này có hai lý do chính.
Thứ nhất, chúng ta mong muốn sống trong một nền kinh tế có tăng trưởng mạnh mẽ và giá cả hàng hóa ổn định. Tuy nhiên, Stagflation là tình trạng đối lập với cả hai yếu tố này. Khi giá cả hàng hóa tăng cao đồng thời với suy thoái kinh tế, thu nhập của người lao động giảm và có thể không đủ để chi tiêu, thậm chí có nguy cơ mất việc làm. Điều này gây ra sự không ổn định và ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống của mọi người.
Thứ hai, Stagflation khó có thể được khắc phục một cách nhanh chóng và ổn định. Nhiệm vụ chính thuộc về các ngân hàng trung ương, và họ phải đảm bảo rằng nền kinh tế luôn ổn định hoặc tăng trưởng tốt. Mỗi ngân hàng trung ương đặt mục tiêu để kiStagflation được cho là một tình trạng tồi tệ và không có quốc gia nào mong muốn nền kinh tế của họ gặp phải. Điều này có hai lý do chính.
Thứ nhất, chúng ta mong muốn sống trong một nền kinh tế có tăng trưởng mạnh mẽ và giá cả hàng hóa ổn định. Tuy nhiên, Stagflation là tình trạng trái ngược với hai yếu tố này. Khi giá cả hàng hóa tăng cao cùng với suy thoái kinh tế, thu nhập của người lao động giảm và có thể không đủ để đáp ứng chi tiêu, thậm chí có nguy cơ mất việc làm. Điều này gây ra sự bất ổn và có ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống của mọi người.
Thứ hai, Stagflation khó có thể được khắc phục một cách nhanh chóng và ổn định. Nhiệm vụ chính thuộc về ngân hàng trung ương, và họ phải đảm bảo rằng nền kinh tế luôn ổn định hoặc tăng trưởng tốt. Mỗi ngân hàng trung ương đặt mục tiêu để kiểm soát mức lạm phát, chẳng hạn như mục tiêu 2% của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Federal Reserve – FED). Khi lạm phát vượt quá ngưỡng an toàn, ngân hàng trung ương sẽ tăng lãi suất để giảm lượng tiền lưu thông, làm tăng chi phí vay cho doanh nghiệp và hộ gia đình, làm giảm chi tiêu và đồng thời kìm hãm giá cả. Tuy nhiên, việc tăng lãi suất mạnh mẽ để kiểm soát lạm phát có thể làm giảm tốc độ tăng trưởng kinh tế quốc gia, thậm chí gây ra những hậu quả nghiêm trọng.
Ngược lại, khi nền kinh tế đang trải qua tăng trưởng âm, ngân hàng trung ương sẽ giảm lãi suất để khuyến khích doanh nghiệp và hộ gia đình vay nhiều hơn, mở rộng sản xuất và tiêu dùng. Mặc dù điều này có thể giải quyết vấn đề tăng trưởng chậm trong tương lai gần, nhưng lại tạo ra nguy cơ lạm phát tăng cao hơn.
Tóm lại, Stagflation là một trạng thái không mong muốn trong nền kinh tế vì nó đồng thời gây ra lạm phát cao và suy thoái kinh tế, khó khắc phục và ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân.
Biểu hiện của một nền kinh tế “trì lạm”
Trong một nền kinh tế đang trải qua trạng thái Stagflation, có ba chỉ số chính thể hiện tình trạng này: tăng trưởng GDP âm, lạm phát cao và tỷ lệ thất nghiệp tăng. Những yếu tố này không phải là độc lập mà có tác động lẫn nhau.
Trong một nền kinh tế suy thoái, tăng trưởng chậm dẫn đến tăng tỷ lệ thất nghiệp. Sự gia tăng số người tìm việc làm đồng nghĩa với việc có ít cơ hội việc làm, dẫn đến giảm thu nhập và thu nhập thấp hơn. Đồng thời, lạm phát cao làm tăng giá cả hàng hóa và dịch vụ, làm giảm sức mua của người tiêu dùng. Việc cầu giảm dẫn đến giảm cung, và kết quả là sự phát triển kinh tế chậm lại.
Trên thị trường tài chính, nhà đầu tư gặp khó khăn vì cả trái phiếu và cổ phiếu không hoạt động hiệu quả trong thời kỳ lạm phát kèm theo suy thoái. Suy thoái kinh tế dẫn đến giảm giá cổ phiếu, trong khi lạm phát cao tác động tiêu cực đến trái phiếu do lãi suất thực giảm.
Với những yếu tố này, chúng ta có thể thấy tình trạng Stagflation gây ra sự kết hợp độc đáo của tăng trưởng kinh tế chậm, lạm phát cao và tỷ lệ thất nghiệp tăng, tác động lẫn nhau và gây khó khăn cho các thị trường tài chính và cuộc sống của mọi người.
Điều gây ra Stagflation là gì?
Nguyên nhân dẫn đến trạng thái lạm phát kèm suy thoái trong một nền kinh tế vẫn đang được tranh luận và không thể xác định chính xác do tính phức tạp của các yếu tố kinh tế. Tuy nhiên, dựa trên các cuộc suy thoái kinh tế trong quá khứ, có hai nguyên nhân chính đã được nhà kinh tế chỉ ra là gây ra Stagflation.
Nguyên nhân đầu tiên là cú sốc chuỗi cung ứng. Khi một nền kinh tế gặp phải sự gián đoạn trong chuỗi cung ứng của mặt hàng quan trọng, ví dụ như tăng giá dầu hoặc thiếu hụt nguồn cung lương thực, giá cả sẽ tăng cao và gây lạm phát. Đồng thời, việc gián đoạn chuỗi cung ứng cũng ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế, dẫn đến suy thoái.
Nguyên nhân thứ hai là sự yếu kém trong các chính sách kinh tế và tài chính quốc gia. Nếu chính phủ không thể xử lý hiệu quả vấn đề lạm phát hoặc không đưa ra các biện pháp kích thích kinh tế phù hợp trong thời gian suy thoái, sự kết hợp giữa lạm phát và suy thoái có thể xảy ra. Việc thiếu khả năng quản lý chính sách và tài chính cũng có thể làm gia tăng tình trạng Stagflation trong một nền kinh tế.
Tổng quát, dù không thể xác định chính xác nguyên nhân, cú sốc chuỗi cung ứng và sự yếu kém trong chính sách kinh tế và tài chính quốc gia được coi là hai yếu tố quan trọng góp phần vào trạng thái lạm phát kèm suy thoái trong một nền kinh tế.
Cú sốc chuỗi cung ứng
Cú sốc chuỗi cung ứng xảy ra khi một sự kiện đột ngột, như đại dịch hoặc chiến tranh, gây ra sự thay đổi không mong đợi trong nguồn cung của các sản phẩm hoặc dịch vụ quan trọng. Khi xảy ra cú sốc chuỗi cung ứng, nhu cầu của người tiêu dùng vượt quá nguồn cung hiện có, dẫn đến tăng giá của sản phẩm đó.
Trong thập kỷ 1970, thời kỳ lạm phát, hai cú sốc chuỗi cung ứng liên quan đến thiếu dầu đã xảy ra. Đầu tiên là lệnh cấm vận dầu mỏ của các quốc gia Ả Rập vào năm 1973-1974, và thứ hai là cú sốc dầu 1978-1979, kết hợp với sự sụp đổ chính quyền Iran. Những cú sốc này đã làm tăng mạnh giá dầu, tác động lên chi phí của hàng hóa và dịch vụ. Trong thời gian đó, tăng trưởng kinh tế chậm lại, tỷ lệ thất nghiệp tăng và lạm phát gia tăng.
Tóm lại, cú sốc chuỗi cung ứng xảy ra khi có sự thay đổi đột ngột trong nguồn cung của các sản phẩm hoặc dịch vụ quan trọng, và trong trường hợp cú sốc chuỗi cung ứng liên quan đến thiếu dầu trong thập kỷ 1970, nó đã góp phần vào tình trạng lạm phát và suy thoái kinh tế.
Sự yếu kém trong điều hành
Stagflation có thể bắt nguồn từ sự yếu kém trong việc quyết định và thực thi chính sách tiền tệ hoặc chính sách tài khóa của một nền kinh tế. Chính sách tiền tệ liên quan đến các biện pháp mà một quốc gia thực hiện để đạt được các mục tiêu kinh tế như ổn định giá cả và lãi suất. Trong một tình huống kinh tế khó khăn, ngân hàng trung ương có thể tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát hoặc giảm lãi suất để thúc đẩy tăng trưởng và giảm tỷ lệ thất nghiệp, nhưng không thể đạt cả hai mục tiêu cùng một lúc.
Ví dụ, trong thập kỷ 1970, trong tình hình lạm phát kèm suy thoái, Ngân hàng Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) đã tăng cung tiền nhằm giảm tỷ lệ thất nghiệp gia tăng. Tuy nhiên, điều này không chỉ làm gia tăng lạm phát mà còn không thể làm giảm tỷ lệ thất nghiệp. Một trong những điểm yếu của chính sách tiền tệ của FED thời đó là việc đánh giá sai về dữ liệu kinh tế, với việc đánh giá thấp về sản lượng trong sản xuất và phóng đại đáng kể về tỷ lệ thất nghiệp. Điều này dẫn đến những sai lầm trong chính sách của FED.
Ngoài ra, chính sách tài khóa liên quan đến cách chính phủ tác động đến nền kinh tế thông qua các biện pháp như điều chỉnh thuế và chi tiêu công. Khi chính sách tài khóa không được triển khai hiệu quả, nó cũng có thể góp phần gây ra Stagflation.
Tóm lại, Stagflation có thể bắt nguồn từ sự yếu kém trong chính sách tiền tệ và chính sách tài khóa của một nền kinh tế, khi không thể đạt được mục tiêu kinh tế và có thể gây ra những tác động tiêu cực như lạm phát đồng thời với suy thoái kinh tế.
Làm thế nào để tránh Stagflation không?
Đối phó với tình trạng lạm phát đình trệ là một thách thức khó khăn vì các nhà hoạch định chính sách cần cân nhắc cả hai yếu tố kinh tế cạnh tranh nhau: lạm phát và thất nghiệp. Trong việc giảm lạm phát, tăng lãi suất thường được áp dụng, tuy nhiên điều này làm tăng chi phí vay tiền và làm giảm nhu cầu tiêu dùng, gây khó khăn cho việc mở rộng hoạt động kinh doanh. Doanh nghiệp thường phản ứng bằng cách cắt giảm lực lượng lao động, dẫn đến tăng tỷ lệ thất nghiệp.
Ngược lại, các nhà hoạch định chính sách có thể cố gắng giảm tỷ lệ thất nghiệp bằng cách giảm lãi suất, khuyến khích đầu tư và tạo động lực cho mở rộng sản xuất và tuyển dụng lao động. Tuy nhiên, việc này có thể dẫn đến tăng lương và lạm phát. Vì vậy, đối với các nền kinh tế phát triển như Hoa Kỳ, khu vực đồng euro và Nhật Bản, phương pháp này có thể gặp khó khăn và gây tác động tiêu cực đến người tiêu dùng và có thể làm mất việc làm. Tuy nhiên, sau giai đoạn suy thoái, tiền lương có thể tăng và thị trường sẽ ổn định hơn, doanh nghiệp sẽ tăng cường nhân sự và tỷ lệ thất nghiệp sẽ giảm.
Tuy nhiên, rủi ro dài hạn thực sự xuất hiện ở các nền kinh tế mới nổi như Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi, với sự phụ thuộc vào xuất khẩu và đầu tư nước ngoài. Nếu nền kinh tế co lại, các nước này sẽ mất đi các thị trường xuất khẩu và rủi ro khủng hoảng tín dụng có thể ảnh hưởng đến sự phục hồi toàn cầu.
Để kiểm soát lạm phát, một số nhà kinh tế cho rằng bãi bỏ quy định đối với các ngành sản xuất có thể giúp kiểm soát giá cả hàng hóa. Tuy nhiên, tác động của việc này có thể mất thời gian để lan rộng và tác động đến lợi ích của nhà sản xuất. Do đó, các nhà hoạch định chính sách thường muốn giải quyết tình trạng lạm phát nhanh hơn.
Tóm lại, việc tránh hoặc giải quyết tình trạng lạm phát kèm suy thoái không dễ dàng và phụ thuộc vào từng nền kinh tế cụ thể. Đôi khi, việc không đạt được mục tiêu giảm lạm phát có thể gây ra những hậu quả tồi tệ hơn, bao gồm cả sự suy thoái kinh tế.
Liệu rằng Stagflation quay lại không?
Tình trạng Stagflation có thể tái diễn trong thời điểm hiện tại với một số căn cứ. Đại dịch COVID-19 đã gây ra tỷ lệ lạm phát cao chưa từng thấy trong nhiều thập kỷ và làm tăng giá cả hàng hóa. Sự gián đoạn trong chuỗi cung ứng và thay đổi nhu cầu của người tiêu dùng đã dẫn đến việc tăng giá hàng hóa. Đồng thời, cuộc chiến giữa Nga và Ukraine đã làm tăng căng thẳng và gây gián đoạn trong hoạt động xuất khẩu dầu và khí đốt, dẫn đến lạm phát giá năng lượng toàn cầu và tăng giá lương thực.
Trước tình hình này, cần đưa ra các biện pháp để giảm bớt tác động của Stagflation. Chính phủ và các nhà chính sách kinh tế có thể tập trung vào việc tăng cường hoạt động sản xuất và cung ứng hàng hóa. Đồng thời, việc tăng cường quản lý và kiểm soát lạm phát cũng là rất quan trọng. Các biện pháp khẩn cấp có thể bao gồm tăng cường đầu tư công, hỗ trợ cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa, và thúc đẩy sự phục hồi kinh tế.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng tình trạng Stagflation không phải là một kịch bản chắc chắn. Các biện pháp và tác động của chúng có thể khác nhau trong từng quốc gia và khu vực. Đồng thời, sự hỗ trợ và hợp tác quốc tế cũng có vai trò quan trọng trong việc giải quyết tình trạng này.
Chúng ta cần chuẩn bị gì nếu Stagflation xảy ra?
Trong một nền kinh tế không chắc chắn và có nguy cơ Stagflation, có một số bước quan trọng mà người lao động và nhà đầu tư có thể thực hiện để đảm bảo bảo vệ tài chính cá nhân và gia đình.
- Bảo vệ công việc: Giữ vững công việc hiện tại và tạo ra giá trị trong mắt doanh nghiệp. Điều quan trọng nhất là duy trì thu nhập ổn định và nỗ lực để không mất việc. Nếu có nguy cơ mất việc, hãy chuẩn bị hồ sơ việc làm tốt và chứng minh giá trị của bản thân để có thể tiếp tục được làm việc hoặc tìm kiếm công việc mới.
- Tiết kiệm và xây dựng quỹ khẩn cấp: Tiết kiệm là một phần quan trọng trong quản lý tài chính ở bất kỳ hoàn cảnh nào. Xây dựng một quỹ khẩn cấp sẽ giúp bạn có sự sẵn lòng để vượt qua thời kỳ khó khăn. Hãy tìm cách tiết kiệm tiền và đặt vào quỹ khẩn cấp để có thể đối mặt với tình hình không chắc chắn.
- Giảm hoặc trả nợ: Nếu bạn đang có nợ, lãi suất cao có thể gây áp lực lớn trong việc quản lý tài chính. Tìm cách giảm bớt hoặc trả nợ sớm sẽ giúp giảm căng thẳng và cải thiện quản lý chi tiêu và ngân sách. Đồng thời, hãy tìm cách tiết kiệm tiền trong quá trình trả nợ.
- Đầu tư vào các tài sản an toàn: Trong thời kỳ lạm phát và suy thoái, việc đầu tư vào các tài sản an toàn như vàng có thể hữu ích. Đầu tư một phần thu nhập vào vàng là một cách phân bổ vốn hiệu quả và giúp gia tăng tài sản trong tương lai.
Quan trọng nhất, hãy đảm bảo rằng bạn nắm vững kiến thức về tài chính cá nhân và theo dõi tình hình kinh tế để có thể thích nghi với môi trường không chắc chắn và đối mặt với bất kỳ thay đổi nào.
Lời kết
Không ai mong muốn nền kinh tế rơi vào tình trạng Stagflation, đặc biệt khi tình hình kinh tế và chính trị toàn cầu đang căng thẳng. Mặc dù chúng ta không thể ngăn chặn Stagflation xảy ra ở mức cá nhân, nhưng hiểu về nó và thích nghi là rất quan trọng.
Stagflation có khả năng xảy ra khi lạm phát kèm theo suy thoái kinh tế, và điều này không lý tưởng cho cá nhân và quốc gia. Tuy nhiên, chúng ta có thể chuẩn bị bản thân để đối mặt với tình huống này.